Geboorte van een biomeiler
Jochem en Sabine Verhagen wonen in een Ger (of Joert).
Dat is een traditionele ronde tent die oorspronkelijk wordt gebruikt door rondtrekkende nomaden in de steppegebieden van Centraal-Azië.
Eind 2014 waren Sabine en Jochem in verwachting van een tweede kindje, uitgerekend in december. Door goed geïsoleerde wanden van vilt en het stoken van een houtkachel blijft het ook ’s winters lekker warm in de ruime tent, al kan het gedurende de nacht behoorlijk afkoelen. Met zicht op koude nachten rond de geboorte en de eerste weken daarna werd besloten een biomeiler te bouwen.
Jochem had via Wil Sturkenboom van de Fruittuinen van West gehoord dat het mogelijk was de warmte uit compost te benutten. Hij had een jaar eerder al plannen om zijn nieuw te bouwen huis, winkel en leslokalen te verwarmen met een grote composthoop. Hij vroeg Jochem om een test versie te bouwen en wilde de materialen daarvoor wel sponsoren.
Een kennis had in Zweden een biomeiler gebouwd en legde uit hoe hij het had aangepakt. Ook in Nederland sprak Jochem mensen die wel eens van een biomeiler hadden gehoord. Ondanks dat hij normaal niet snel iets opzoekt via internet bekeek hij enkele filmpjes op youtube en maakte een plan.
“één ding was duidelijk: de houtsnippers moesten drijfnat gemaakt worden”
Begin november 2014 is de biomeiler van ongeveer 30m3 in één dag met vijf man gebouwd. Binnenin zit een cilinder van betongaas waar 100 meter polyethyleen slangen van 25mm dikte omheen gewikkeld zijn in een spiraal van onder naar boven. Bijzonder aan deze biomeiler is dat er naast de slang voor warmte afname ook 100m zogenaamde fertigatie slang in zit. Via die slang kan middels druppelgaatjes nauwkeurig extra water of voeding (in opgeloste vorm) worden toegevoegd.
“Het vullen van de cilinder was heel makkelijk. Met een shovel kiepten we houtsnippers erin, alles maakten we sompig nat en stampten we aan.”
Om later de biomeiler met een shovel te kunnen afbreken was het plan om rond de cilinder met slangen een hoop van losse snippers te maken zonder hekwerk eromheen. Helaas bleek dat toch lastig, dus werd er vlug meer betongaas gekocht en een tweede ring gemaakt. De biomeiler kreeg hiermee een diameter van 4 meter en werd 2,5m hoog. Ondanks de ruime mazen van 15x15cm vielen de behoorlijk grote snippers niet veel door het gaas en kreeg de biomeiler een strak uiterlijk.
De eerste 35m3 houtsnippers werden voor ±€10 per ton (±€6/m3) op locatie geleverd. Dit bleek iets te weinig, dus haalde Jochem nog 5m3 extra bij een hovenier in de buurt. Alles bij elkaar kostte de biomeiler ongeveer €500,- waarvan de helft aan snippers werd besteed. De andere materialen waren na afbraak weer prima geschikt om opnieuw te gebruiken.
Onder de vloer van de ger legde Jochem ook 100m slang van hetzelfde type als in de biomeiler. Zonder verdere isolatie, gewoon op de droge aarde onder de tent. Via een klein cv-pompje aangesloten op een zonnepaneel werd het water door de biomeiler en de vloer rondgepompt. Met een lange steekthermometer kon de temperatuur in de hoop in de gaten gehouden worden. Na 2 á 3 weken steeg de temperatuur naar 70 graden Celsius en bleef anderhalve maand boven de 60 graden.
Op kerstavond werd Noah geboren terwijl het buiten vroor. Gelukkig was het in de ger heerlijk warm, zonder dat de houtkachel gestookt hoefde te worden. In januari en februari zakte de temperatuur van de biomeiler naar ongeveer 50 graden, maar de verwarming werkte nog prima. Sabine verteld enthousiast:
“Het was zelfs zo warm dat we regelmatig de deur open moesten zetten!”
Toen de temperatuur verder begon te zakken ondernam Jochem actie. Het leek erop dat er toch te weinig vocht in de biomeiler zat, dus voegde hij ongeveer 2000 liter water toe. De biomeiler zakte daardoor eerst naar de 40 graden en steeg toen weer iets naar 45 graden. In april is er weer een grote hoeveelheid water toegevoegd, maar dat zorgde ervoor dat de temperatuur definitief zakte naar rond de 30 graden. De vloerverwarming werkte niet nu meer zo goed en omdat de stroomvoorziening beperkt was door het zonnepaneel kregen de lampen steeds vaker voorrang op de pomp.
De lente was aangebroken en voor de aanleg van een groentetuin werd zo’n vier kuub half gecomposteerde snippers van de biomeiler afgegraven en gebruikt als bodemverbetering. Met verse snippers werd de biomeiler weer aangevuld en prompt werden die weer warm. Helaas had het geen meetbaar effect op de oude snippers onderin. Uiteindelijk is de biomeiler eind augustus afgebroken, vlak voor de bruiloft van Jochem en Sabine. Omdat veel snippers nog niet volledig waren gecomposteerd was het materiaal namelijk goed bruikbaar om het modderige weiland begaanbaar te maken voor de gasten.
Terugkijkend op het project is Jochem heel tevreden: “Het heeft veel warmte opgeleverd en precies op het goede moment.” Bij het afbreken kwam hij, naast een familie spitsmuizen, ook veel droogtenesten tegen waar de snippers nog houtkleur hadden. Het extra water geven had blijkbaar toch niet goed gewerkt. Mogelijk is de biomeiler snel afgekoeld door een tekort aan vocht of door te grote warmteafname in het begin. Het kan ook komen doordat er weinig stikstofrijk materiaal (zoals mest of vers blad) aanwezig was. Als tip voor anderen geeft Jochem het advies om een biomeiler te bouwen van ‘zomersnippers’. “Daar zit gewoon meer leven in.”
Het leukste aan een biomeiler vindt Jochem “dat het zo super simpel is eigenlijk, met weinig materialen krijg je een resultaat waar je wat aan hebt. Je zit lekker binnen, kijkt elkaar zo eens aan en denkt: wow! het is gewoon warm en dat alleen maar van een malle composthoop. Je krijgt een soort ‘Aha erlebnis’, natuurlijk kun je gewoon gebruik maken van de warmte uit compost.”
“Dat het gewoon echt werkt, dat vond ik echt fantastisch!”
Jochem en Sabine vertellen het verhaal aan iedereen die langskomt. “Het veroorzaakt een soort aanstekelijk enthousiasme bij mensen, elke keer weer.” Op een zeker moment hoorde Jochem de naam ‘biomeiler’ en gebruikt die sindsdien ook zodat anderen makkelijker informatie kunnen vinden.
Binnenkort vertrekt de familie Verhagen met de ger naar Spanje of Frankrijk, maar ook daar is Jochem van plan om weer een biomeiler te bouwen. Mocht iemand anders daar een biomeiler willen maken, bijvoorbeeld voor de verwarming van een vakantiehuis, dan wil hij van harte komen helpen.
Voor contact of vragen aan Jochem en Sabine kun je mailen naar stichting Biomeiler.
Dit artikel is geschreven door architect Arie van Ziel (studio Content) i.s.m. stichting Biomeiler (biomeiler.nl).